Amish'ler günümüzde ABD'de ve Kanada'da yaşıyorlar. Kanada'daki Amish'lerin sayısı oldukça azken, ABD'de nüfuslarının 300.000'e yaklaştığı düşünülüyor. 18. yüzyılda İsviçre ve Alsace'tan göç ederek Pennsylvania'ya yerleşmişler. Amish'lerin din anlayışı, 16. yüzyıldaki radikal reformist Hristiyanlar olan Anabaptistlere dayanıyor. Anabaptist liderlerden biri olan Jakob Ammann, Amish'lerin isim babası.
Amish'ler doğumda değil 16 ila 25 yaşları arasında vaftiz oluyor. Evlenmek için vaftiz olmak şart. Evlilik yalnızca Amish topluluğundan bireyler arasında gerçekleşebiliyor. Amish'lerin hayatları sıkı kurallara bağlı. Bu kurallar, ilk bakışta giyim ve dış görünüş konusunda kendini gösteriyor. Erkekler, üç düğmeden fazlasına sahip olmayan pamuklu gömlekler ve askıyla tutturdukları pantolonlar giyip şapka takarken; kadınlar kendilerinin diktikleri, kolları dirseğe gelen, belli uzunlukta elbiseler giyiyor ve İncil'de kadınların başlarını örtmesi gerektiği yazdığı için bone takıyorlar.
Her Pazar bir ailenin evinde toplanıp dini ibadetlerini yerine getiriyorlar. Böylece her Pazar kilisenin yeri, bir ailenin evi oluyor. Çocukluktan itibaren İncil'in öğrenilmesine büyük dikkat gösteriyorlar. Yemeklerden önce ve sonra dua ediyorlar. Pazar günleri öğleden sonraları çalışmamaya özen gösterip çocuklarıyla vakit geçiriyorlar. Yasak olmamasına rağmen doğum kontrol vasıtasıyla aile planlaması yapmıyorlar. Ortalama bir Amish ailesinin yedi çocuğu bulunuyor. Kadınlar, topluluğun diğer üyelerinin çocuklarıyla da vakit geçiriyor.
Merkezi bir kilise yönetim sistemi bulunmuyor. Bu yüzden her bölgedeki kilisenin koyduğu kurallar farklar gösterebiliyor. Bu kurallar bütününe Almanca'da düzen anlamına gelen Ordnung adı veriliyor. Ordnung'a göre her Amish'in Tanrı'ya, aileye ve topluluklarına adanmış basit bir yaşam sürmesi gerekiyor.
Amish kurallarına karşı çıkanlar toplumdan dışlanma riski ile karşı karşıya. Dışlanma oldukça acı verici bir ceza, çünkü Amish'ler birbirine sıkıca bağlı bir toplum. Dışlanan bireylerin diğer bireylerle ilişkisi kesiliyor.
Yapılacak işler konusunda katı bir kadın-erkek ayrımı var. Erkekler tarım, inşaat, ahır işleriyle uğraşırken; kadınlar bahçeyle ve evle ilgileniyor (yemek yapma, dikiş dikme, konserveleme, temizlik vb.) ve çocuk bakımıyla uğraşıyorlar. Genelde her Amish ailesinin bir çiftliği ve bir ahırı var. Amish'lerin ana geçim kaynağı süt ve süt ürünlerinin satışı. Ataerkil Amish toplumunda kadınlar kocalarına itaatkar olacak şekilde yetişiyor. Çalışma, güneşin doğumu ile başlayıp batışı ile son buluyor. Ailedeki gençler, evdeki veya dışarıdaki işlere yardım ediyor ve günler oldukça yoğun ve yorucu geçiyor. Bir yerden bir yere gitmek istediklerinde at arabalarını kullanıyorlar. Bazı durumlarda Amish olmayan tanıdıklarının otomobillerine de biniyorlar. Ayrıca bazen alışverişlerini "dış dünyada" gerçekleştiriyorlar.
Amish'ler, Marilyn Monroe'yu ya da John F. Kennedy'i tanımıyor. Gençler, İslam gibi başka dinler olduğundan da haberdar değiller. Dış dünyaya oldukça kapalı bir toplum olarak yaşıyorlar. Buna rağmen bazı Amish topluluklarında benim çok faydalı bulduğum bir adet var: Rumspringa. Bu adete göre ergenliğe erişmiş Amish gençlerine bir süreliğine modern dünyaya katılma izni veriliyor. Bu süreden sonra ise bu gençler, Amish toplumunda mı yoksa modern toplumda mı yer alacaklarına karar veriyorlar. Böylece dışarıdaki toplumu merak ederek yaşamıyor ve kararlarını kendileri almış oluyorlar. Büyük bir kısmı ise Amish toplumunu tercih ediyor. Amish'leri tercih etmeyenlerin, aile ve arkadaşlarını hayatları boyunca bir daha görmemesi yüksek bir ihtimal.
Amish'ler arasında şiddet olayları görülmüyor, oldukça güvenli bir toplum. Bunun sebebi İsa'nın öğretisini bu şekilde yorumlamış olmaları. Yani bir yanağına vurulursa öbür yanağını da çeviren, düşmanına şiddet göstermeyen bir topluluk Amish'ler. Orduya katılmıyorlar. Şiddet karşıtı bir toplum oldukları ise en iyi şu örnekten anlaşılabilir: 2006'da bir Amish okuluna saldırı olmuş ve vurulan on kızdan beşi ölmüş. İntihar eden saldırgan hakkında Amish topluluğun yanıtı ise çok çarpıcı. Ölen kızlardan birinin dedesi, genç akrabalarını katilden nefret etmemek üzere uyarmış ve şunları söylemiş: "Bu adam hakkında kötü düşünmemeliyiz. Bir annesi, bir eşi ve bir ruhu vardı ve şimdi adaletli Tanrı karşısında duruyor". Sonuç olarak katil, Amish topluluğu tarafından hızlı bir şekilde affedilmiş.
Eğitime gelince Amishlerin ilkokul dönemi için kendi okulları var. 13-14 yaşlarında eğitime son veriyorlar, kendi hayat tarzlarında daha fazla eğitimin gerekmediğini düşünüyorlar. Yüksek eğitimin bireyleri maddiyata fazla değer vermeye ittiğine inanıyorlar. Gururu ve kişisel egoyu besleyecek faaliyetlerden uzak duruyorlar. Konuştukları ana dil Pennsylvania Danca'sı. Okuma yazma için ve okullarda genelde İngilizce kullanılıyor. Kilisede ise Almanca'yı kullanıyorlar.
Amish'lerin teknolojiyi reddetmesi onu şeytanın işi olarak yorumlamalarından değil. Altında anlamlı bir felsefe yatıyor. Amish'ler teknolojinin insanı açgözlü yaptığını düşünüyor. Örneğin, tarlası için son teknoloji ürünü bir traktöre sahip bir çiftçi, kısa zamanda daha çok tarlayı sürebileceği için daha çok toprak isteyecektir. Bu da topluluk içinde gerginliklere yol açacak ve topluluğu idealden uzaklaştıracaktır. articlemyriad
Her Pazar bir ailenin evinde toplanıp dini ibadetlerini yerine getiriyorlar. Böylece her Pazar kilisenin yeri, bir ailenin evi oluyor. Çocukluktan itibaren İncil'in öğrenilmesine büyük dikkat gösteriyorlar. Yemeklerden önce ve sonra dua ediyorlar. Pazar günleri öğleden sonraları çalışmamaya özen gösterip çocuklarıyla vakit geçiriyorlar. Yasak olmamasına rağmen doğum kontrol vasıtasıyla aile planlaması yapmıyorlar. Ortalama bir Amish ailesinin yedi çocuğu bulunuyor. Kadınlar, topluluğun diğer üyelerinin çocuklarıyla da vakit geçiriyor.
Merkezi bir kilise yönetim sistemi bulunmuyor. Bu yüzden her bölgedeki kilisenin koyduğu kurallar farklar gösterebiliyor. Bu kurallar bütününe Almanca'da düzen anlamına gelen Ordnung adı veriliyor. Ordnung'a göre her Amish'in Tanrı'ya, aileye ve topluluklarına adanmış basit bir yaşam sürmesi gerekiyor.
Amish kurallarına karşı çıkanlar toplumdan dışlanma riski ile karşı karşıya. Dışlanma oldukça acı verici bir ceza, çünkü Amish'ler birbirine sıkıca bağlı bir toplum. Dışlanan bireylerin diğer bireylerle ilişkisi kesiliyor.
Yapılacak işler konusunda katı bir kadın-erkek ayrımı var. Erkekler tarım, inşaat, ahır işleriyle uğraşırken; kadınlar bahçeyle ve evle ilgileniyor (yemek yapma, dikiş dikme, konserveleme, temizlik vb.) ve çocuk bakımıyla uğraşıyorlar. Genelde her Amish ailesinin bir çiftliği ve bir ahırı var. Amish'lerin ana geçim kaynağı süt ve süt ürünlerinin satışı. Ataerkil Amish toplumunda kadınlar kocalarına itaatkar olacak şekilde yetişiyor. Çalışma, güneşin doğumu ile başlayıp batışı ile son buluyor. Ailedeki gençler, evdeki veya dışarıdaki işlere yardım ediyor ve günler oldukça yoğun ve yorucu geçiyor. Bir yerden bir yere gitmek istediklerinde at arabalarını kullanıyorlar. Bazı durumlarda Amish olmayan tanıdıklarının otomobillerine de biniyorlar. Ayrıca bazen alışverişlerini "dış dünyada" gerçekleştiriyorlar.
Amish'ler, Marilyn Monroe'yu ya da John F. Kennedy'i tanımıyor. Gençler, İslam gibi başka dinler olduğundan da haberdar değiller. Dış dünyaya oldukça kapalı bir toplum olarak yaşıyorlar. Buna rağmen bazı Amish topluluklarında benim çok faydalı bulduğum bir adet var: Rumspringa. Bu adete göre ergenliğe erişmiş Amish gençlerine bir süreliğine modern dünyaya katılma izni veriliyor. Bu süreden sonra ise bu gençler, Amish toplumunda mı yoksa modern toplumda mı yer alacaklarına karar veriyorlar. Böylece dışarıdaki toplumu merak ederek yaşamıyor ve kararlarını kendileri almış oluyorlar. Büyük bir kısmı ise Amish toplumunu tercih ediyor. Amish'leri tercih etmeyenlerin, aile ve arkadaşlarını hayatları boyunca bir daha görmemesi yüksek bir ihtimal.
Amish'ler arasında şiddet olayları görülmüyor, oldukça güvenli bir toplum. Bunun sebebi İsa'nın öğretisini bu şekilde yorumlamış olmaları. Yani bir yanağına vurulursa öbür yanağını da çeviren, düşmanına şiddet göstermeyen bir topluluk Amish'ler. Orduya katılmıyorlar. Şiddet karşıtı bir toplum oldukları ise en iyi şu örnekten anlaşılabilir: 2006'da bir Amish okuluna saldırı olmuş ve vurulan on kızdan beşi ölmüş. İntihar eden saldırgan hakkında Amish topluluğun yanıtı ise çok çarpıcı. Ölen kızlardan birinin dedesi, genç akrabalarını katilden nefret etmemek üzere uyarmış ve şunları söylemiş: "Bu adam hakkında kötü düşünmemeliyiz. Bir annesi, bir eşi ve bir ruhu vardı ve şimdi adaletli Tanrı karşısında duruyor". Sonuç olarak katil, Amish topluluğu tarafından hızlı bir şekilde affedilmiş.
Eğitime gelince Amishlerin ilkokul dönemi için kendi okulları var. 13-14 yaşlarında eğitime son veriyorlar, kendi hayat tarzlarında daha fazla eğitimin gerekmediğini düşünüyorlar. Yüksek eğitimin bireyleri maddiyata fazla değer vermeye ittiğine inanıyorlar. Gururu ve kişisel egoyu besleyecek faaliyetlerden uzak duruyorlar. Konuştukları ana dil Pennsylvania Danca'sı. Okuma yazma için ve okullarda genelde İngilizce kullanılıyor. Kilisede ise Almanca'yı kullanıyorlar.
Amish'lerin teknolojiyi reddetmesi onu şeytanın işi olarak yorumlamalarından değil. Altında anlamlı bir felsefe yatıyor. Amish'ler teknolojinin insanı açgözlü yaptığını düşünüyor. Örneğin, tarlası için son teknoloji ürünü bir traktöre sahip bir çiftçi, kısa zamanda daha çok tarlayı sürebileceği için daha çok toprak isteyecektir. Bu da topluluk içinde gerginliklere yol açacak ve topluluğu idealden uzaklaştıracaktır. articlemyriad
“Amish Mafyası” Tartışma Yarattı
Amerikalı izleyiciler reality show’lara büyük rağbet gösteriyor. Bu programlar arasında en popüler olanlardan biri, modern dünyanın nimetlerini reddeden Amish'lerle ilgili. Ancak “Amish Mafyası” adlı program ilgi gördüğü kadar, tartışmaya da neden oldu.
Amerikalı izleyiciler reality show’lara büyük rağbet gösteriyor. Bu programlar arasında en popüler olanlardan biri, modern dünyanın nimetlerini reddeden Amish'lerle ilgili. Ancak “Amish Mafyası” adlı program ilgi gördüğü kadar, tartışmaya da neden oldu.
LANCASTER, PENNSYLVANIA
Ohio ve Pennsylvania eyaletlerinde yaşayan yaklaşık 300 bin Amish, ne otomobil kullanıyor, ne de modern teknolojinin diğer nimetlerini.
Amish'ler, Orta Avrupalı atalarının hayat tarzını benimsiyor.
Kendilerini modern dünyadan soyutlamayı amaçlayan Amish'ler, mütevazi bir yaşam sürmeye, el emeğine ve işçiliğe değer veriyor.
Amish'ler şimdi de reality show’ların yeni gözdesi. Üçüncü sezonu çekilen Amish Mafyası adlı program, Amish'lerin skandallarla dolu yaşantılarını gözler önüne serdiğini iddia ediyor.
Elmer Stolfusz, Lancaster ilçesinin tarihi çarşısında satıcıların hiç izlemedikleri program hakkında çok şey duyduklarını söylüyor. Dini inançları nedeniyle yüzünü kameraya göstermeyen Elmer, “Birçok turist ve yerel halk programı eğlenceli buldukları için izliyor. Özellikle turistler Amish mafyasına karışıp karışmadığımı soruyorlar” diyor.
“Amish'lere Saygı” kampanyası başlatan film yapımcısı Mary Haverstick, kendisi Amish olmamasına rağmen yanlış ve abartılı varsayımlardan bıktığını söylüyor: “Dini bir grubu alıp organize suç gibi olumsuz bir durumla ilişkilendirip bunu da televizyonda eğlence programı olarak sunamazsınız. Son derece zevksiz, aşağılayıcı ve önyargılı bir program. Bildiğim hiçbir televizyon kanalı bu programı yayınlamaz.”
Amish Mafyası programını hazırlayan şirket konuya ilişkin herhangi bir yorum yapmayı reddetti.
Lancaster’de motel işleten Lark McCarley, kanalın yapımcılarının geçen Aralık ayında burada bir bölüm çekmek için başvurduklarını söylüyor: “Aralık ayında işlerimiz yavaşlıyor. Ek gelir fırsatlarını her zaman değerlendiriyoruz. Ancak programın ne olduğunu öğrendiğimizde kendileriyle ilgilenmediğimizi söyledik.”
Sosyolog Donald Kraybill, Amish'lerin dindar, çalışkan ve ahlaki açıdan üstün olarak görüldüklerini söylüyor: “Amish'lerin her zaman mükemmel ve dürüst olduklarına ilişkin genel kanıyı bozar nitelikte bir program insanların ilgisini çekiyor çünkü Amish'lerin düşündükleri kadar da kusursuz olmadıklarını görüyorlar.”
Siyasetten uzak duran Amish'lerin milyonlarca kişi tarafından izlenen bir programa karşı kendilerini savunmaları zor bir süreç olacağa benziyor. amerikaninsesi
Amish'lerin Gizli Yaşamı
İçindekiler...
- ABD Seçimlerine Amish üyeleri katılırlar.pdf
- ABD Yüksek Mahkemesinin Amish Tarikatı kararı.pdf
- AMERİKA’DA DİN VE DEVLET.pdf
- Amish'lerin Gizli Yaşamı.pdf
- Amish işveren ve işçinin yüksek vergi karşısında açtığı dava Mahkemenin tutumu.pdf
- Amish, içine kapalı dini bir cemaat.pdf
- Glutarik Asidüri Tip I hastalığı, Amish (Amiş) lerde görülme sıklığı.pdf
- İskoçya’daki Finhorn topluluğu, Thich Nhat Hahn’ın Plum Köyü Topluluğu, Amerika’da Amish Tarikatı.pdf
- Massachusetts Körfezi, dinsel temeller protestan - Quaker, Mennonite, Amish varlığı.pdf
- Seküler hukukla çatışan Amerika'daki Amishler ve Mormonlar.pdf
- Süryaniler, Hıristiyanlık dinini ilk kabul eden topluluk.pdf
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder